روغن موتور یکی از حیاتی‌ترین مواد مصرفی در موتورهای احتراق داخلی است و وظیفه آن تأمین روان‌کاری، خنک‌کاری و تمیزکاری قطعات متحرک است. اما سوال مهمی که بسیاری از رانندگان می‌پرسند این است: «آیا موتور خودرو واقعاً نیاز دارد که روغن اضافه شود؟» یا این که «اگر سطح روغن کاهش یافت، آیا فقط اضافه کردن کافی است؟» در این مقاله به‌صورت فنی بررسی می‌کنیم که چه زمانی موتور نیاز به اضافه کردن روغن دارد، چه زمانی فقط افزودن کافی نیست و باید سرویس جدی‌تری انجام شود، و نیز نکات دقیق و اجرایی برای افزودن روغن به نحوی صحیح.
«در حالی که برخی خودروها تقریباً هیچ مصرف روغنی ندارند، برخی دیگر نیاز به افزودن منظم روغن دارند. با این حال، کارکرد موتور با سطح پایین روغن باعث افزایش فشار بر موتور شده و می‌تواند عمر مفید روغن و خود موتور را به‌طور جدی کاهش دهد.» – نقل قول از: Castrol.com
چرا سطح روغن موتور ممکن است کاهش یابد؟
پیش از آن که صرفاً به اضافه کردن روغن بپردازیم، باید بدانیم چرا سطح روغن موتور ممکن است کاهش یابد. برخی از علل عبارت‌اند از:
۱. مصرف طبیعی روغن
در برخی موتورهای قدیمی‌تر یا شرایط شدید کاری (مثلاً دمای بالا، رانندگی با بار زیاد، سیکل‌های کاری کوتاه) ممکن است مقداری روغن بسوزد یا از طریق حلقه‌های پیستون وارد محفظه احتراق شود. اگر این میزان در حد خیلی اندک باشد، معمولاً تولیدکننده آن را جزو “مصرف مجاز” می‌داند. اما این حالت در موتورهای امروزی باید نادر باشد.
۲. نشت روغن
اگر واشرها، اورینگ‌ها، گسکت‌ها یا اتصالات روغن موتور دچار خرابی باشند، ممکن است روغن به بیرون نشت کند. در چنین حالتی سطح روغن کاهش یافته و موتور بدون اضافه کردن روغن ممکن است به مشکل برخورَد.
۳. نیاز به سرویس یا فرسودگی قطعات
اگر موتور خیلی کار کرده باشد، یا پوشش سیلندرها، حلقه‌های پیستون، بوش‌ها یا بخارات کارتر (Blow-by) وضعیت مناسبی نداشته باشند، ممکن است روغن بین محفظه‌های نامناسب حرکت کند یا بسوزد. در این موارد فقط اضافه کردن روغن، مشکل اصلی را رفع نمی‌کند.
جدول بررسی وضعیت روغن موتور و اقدام مناسب
| وضعیت مشاهده‌شده | احتمال علت | اقدام پیشنهادی |
|---|---|---|
| کاهش جزئی سطح روغن پس از چند هزار کیلومتر | مصرف طبیعی روغن در اثر تبخیر یا احتراق جزئی | بررسی سطح روغن و در صورت نیاز افزودن مقدار کمی از همان نوع روغن |
| کاهش سریع سطح روغن همراه با لکه‌های روغن زیر خودرو | نشت از واشر کارتر یا فیلتر روغن | توقف استفاده از خودرو و بررسی نشتی توسط مکانیک |
| بوی سوختگی یا تغییر رنگ شدید روغن | افزایش دمای بیش از حد یا کارکرد زیاد روغن | تعویض کامل روغن و فیلتر |
| روشن شدن چراغ هشدار فشار روغن | کمبود شدید روغن یا خرابی پمپ روغن | خاموش کردن موتور فوراً و بررسی سطح روغن و سیستم روان‌کاری |
| افزایش سطح روغن بالاتر از علامت MAX | افزودن بیش از حد روغن یا ورود سوخت به کارتر | تخلیه مقدار اضافی روغن و بررسی سیستم سوخت‌رسانی |
چه زمانی باید روغن اضافه کنیم؟
در شرایطی که سطح روغن پائین آمده باشد و هیچ نشتی یا مصرف غیرمعمولی دیده نشده باشد، بله، اضافه کردن روغن صحیح است. ولی باید چند نکته را رعایت کنید:
- موتور را روی سطحی هموار پارک کنید، موتور را خاموش کرده و اجازه دهید چند دقیقه روغن در کارتر بنشیند.
- میله روغن (Dipstick) را خارج کرده، پاک کنید، دوباره وارد کرده و سطح روغن را بخوانید. اگر سطح پایین‌تر از علامت «MIN» یا «Low» باشد، باید روغن اضافه شود.
- روغنی با گرانروی و مشخصات توصیه‌شده توسط تولیدکننده بکار ببرید. اضافه کردن روغن با گرید اشتباه می‌تواند به موتور آسیب بزند.
- روغن را مرحله‌به‌مرحله اضافه کنید: ابتدا مقدار کمی اضافه کنید، منتظر بمانید تا روغن بنشیند، دوباره سطح را چک کنید. از پر کردن بیش از حد اجتناب کنید.
چه زمانی فقط اضافه کردن روغن کافی نیست؟
گاهی اضافه کردن روغن صرفاً یک راه‌حل موقتی است و اگر ریشه مشکل را ندانید ممکن است منجر به آسیب جدی به موتور شود. موارد زیر از این دسته‌اند:
- اگر هر بار بین دو سرویس سطح روغن به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد، احتمال دارد موتور روغن بسوزاند (روغن سوزی) یا نشتی داشته باشد. در این صورت نیاز به بازبینی تخصصی دارد.
- اگر رنگ، بو یا شرایط روغن نشان‌دهنده آلودگی، سوختن یا کارکرد نامناسب باشد؛ مثلاً بوی سوختگی، رنگ صورتی یا دیگر رنگ‌های غیرمعمول، تجمع رسوب یا دوده زیاد، صرفاً افزودن روغن مشکل را حل نمی‌کند.
- اگر سطح روغن بالاتر از حداکثر علامت پر شده باشد نیز می‌تواند آسیب‌زا باشد؛ روغن زیاد ممکن است کف کند، فشار کارتر افزایش یابد، یاتاقان‌ها تحت فشار بیشتر قرار گیرند و حتی پمپ روغن نتواند درست عمل کند.
مخاطرات اضافه کردن نادرست روغن
اضافه کردن روغن به ظاهر کار ساده‌ای است، ولی اگر اصول رعایت نشود ممکن است خسارات جدی به موتور وارد شود:
- افزایش سطح بیش از حد موجب کف کردن روغن، کاهش هدایت حرارتی، کاهش فشار مؤثر روغن و افزایش سایش می‌شود.
- استفاده از گرید یا نوع روغن اشتباه ممکن است باعث واکنش‌های ناخواسته، اختلال در فشار روغن، آسیب به افزودنی‌های محافظ و کاهش عمر موتور شود.
- اگر کاهش سطح روغن ناشی از مشکل جدی باشد (مثل نشتی یا سایش شدید) و فقط اضافه شود، موتور ممکن است با کمبود روان‌کاری مواجه شود و آسیب ببیند.
توصیه‌های فنی برای افزایش عمر موتور
در ادامه چند نکته فنی و کاربردی که می‌تواند کمک کند موتور خودرو شما با سلامت بیشتری کار کند:
- سطح روغن را حداقل ماهانه یا پس از هر سفر طولانی بررسی کنید، نه فقط زمانی که چراغ هشدار روشن شود.
- روغن موتور را طبق دستور تولیدکننده جایگزین کنید (نه صرفاً زمانی که سطح کاهش یافته). معمولاً تولیدکننده‌ها فاصله مشخصی برای تعویض روغن تعیین کرده‌اند.
- موقع افزودن روغن موتور، خودرو را در سطح صاف پارک کنید، بگذارید چند دقیقه بایستد تا روغن به کارتر بازگردد، سپس سطح را بسنجید.
- از نوع و گرید روغن تعیین‌شده در دفترچه راهنما استفاده کنید؛ اگر شک دارید، با نمایندگی مشورت کنید.
- اگر هر بار اضافه کردن روغن لازم است، به فکر انجام بازبینی دقیق موتور (نشتی، سایش، مصرف روغن) باشید؛ این علامت هشدار است.
جمع‌بندی
جواب کوتاه این است: بله، موتور خودرو ممکن است نیاز به اضافه کردن روغن داشته باشد، اما این کار همیشه کافی نیست و نباید جایگزین سرویس مرتب و بررسی علت کاهش سطح روغن شود. اگر سطح روغن پایین آمده، افزودن روغن با رعایت نکات فنی مناسب است؛ ولی اگر علت کاهش مکرر سطح روغن ناشی از مشکل جدی باشد، باید آن را شناسایی و رفع نمود. موتور شما مانند انسانی است که خونش کم شده، صرف تزریق خون کافی نیست اگر مشکل قلبی یا نشت داخلی وجود داشته باشد.
سوالات متداول اضافه کردن روغن به موتور
آیا هر کاهش سطح روغن یعنی مشکل جدی است؟
خیر. در برخی خودروها کاهش خیلی اندک روغن بین سرویسها ممکن است طبیعی باشد، اما اگر کاهش زیاد یا مکرر باشد یا نشتی دیده شود، بررسی دقیق لازم است.
آیا می‌توان صرفاً روغن اضافه کرد بدون عوض کردن روغن قدیمی؟
در شرایطی که سطح روغن پایین است، افزودن روغن با همان گرید توصیه می‌شود؛ اما این جایگزین سرویس کامل روغن نیست. اگر روغن خیلی آلوده یا زمان سرویس رسیده، تعویض کامل باید انجام شود.
0 دیدگاه